Głębokie zmiany organizacyjne, jakie dokonały się w sektorze bankowym, dotyczące m.in. warunków pracy, spowodowały wzrost napięcia emocjonalnego u jego pracowników, przy czym jedną z konsekwencji różnic w sposobie zarządzania występujących między bankami komercyjnymi a spółdzielczymi okazał się niejednakowy poziom stresu. Głównym celem badania omawianego w artykule jest porównanie poziomu stresu u pracowników banków komercyjnych i spółdzielczych w Polsce. Sformułowano hipotezę, że do analiz porównawczych poziomu stresu u pracowników banków można skutecznie wykorzystywać kwestionariusz Postrzeganego Stresu w Pracy (PSwP), indeksy stresu, drzewa klasyfikacyjne CHAID i CRT oraz testy istotności różnic.
W pracy posłużono się wynikami własnego badania ankietowego przeprowadzonego w latach 2016–2019 na grupie 2357 pracowników banków w Polsce, a także – jako tłem analiz – wynikami analogicznego badania przeprowadzonego w Rosji. Stwierdzono, że poziom stresu u pracowników banków komercyjnych był wyższy niż w przypadku banków spółdzielczych, a różnica uwidaczniała się szczególnie w pewnych grupach pracowników (np. w placówkach operacyjnych i oddziałach regionalnych, wśród pracowników, którzy przepracowali do 41,5 godziny tygodniowo, według metody CRT). Wyższy poziom stresu u pracowników banków komercyjnych jest skutkiem silnej presji na osiągnięcie jak najlepszych wyników sprzedażowych. Również wzrost wykorzystania technologii informatycznych oraz wewnętrzna konkurencja występująca w miejscu pracy mogą wpływać na poziom stresu.
Przeprowadzone badanie pozwala stwierdzić, że kwestionariusz PSwP oraz zastosowane metody statystyczne stanowią dobre narzędzia do porównawczej analizy poziomu stresu.
poziom stresu u pracowników, banki komercyjne, banki spółdzielcze
G20, G21, E24
Akulich, M. M. (23–25.05.2018). Strah kak faktor razrushenija zdorovija. Strategicheskie napravlenija ohrany i ukreplenija obshhestvennogo psihicheskogo zdorov’ja. VII Nacional’ny kongress po social’noj psihiatrii i narkologii. Tyumen.
ALTERUM. (2018). Wyzwania bankowości spółdzielczej w Polsce. Szanse i zagrożenia. Pobrane z: http://alterum.pl/uploaded/Raport%20BS-y%20marzec%202018-1.pdf .
Banasik, A. (2011). Zestresowani w pracy. Pobrane z: https://zielonalinia.gov.pl/rynek-pracy-na-co-dzien-32172-dp/-/asset_publisher/kU4FdA5p2hbt/content/zestresowani-w-pracy-17641?_101_INSTANCE_kU4FdA5p2hbt_viewMode=view .
Baszyński, A. (2005). Sektor banków spółdzielczych na tle sektora bankowego w Polsce. W: W. Jarmołowicz (red.), Funkcjonowanie gospodarki rynkowej w Polsce. Aspekty makro- i mikroekonomiczne (s. 223–235). Poznań: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu.
Baszyński, A. (2008). Działanie bankowego rynku pracy w Polsce na przełomie XX i XXI wieku. W: W. Jarmołowicz (red.), Przemiany na współczesnym rynku pracy (s. 195–223). Poznań: Wydawnictwo Forum Naukowe.
Baszyński, A. (2016). Reformy bankowe a wzrost gospodarczy. Przykład krajów transformujących się. Scientific Journal of Polish Economic Society in Zielona Góra, 3(4), 4–16. DOI: 10.26366/PTE.ZG.2016.34.
Baszyński, A. (2019). Konkurencja w sektorze bankowym w Rosji. Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician, 64(12), 27–45. DOI: 10.5604/01.3001.0013.6467.
Biniek, Z. (2020). Gospodarka i społeczeństwo w erze czwartej rewolucji przemysłowej. Zeszyty Naukowe Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego w Zielonej Górze, (12), 23–321. DOI: 10.26366/PTE.ZG.2020.167.
Chirkowska-Smolak, T., Grobelny, J. (2016). Konstrukcja i wstępna analiza psychometryczna Kwestionariusza Postrzeganego Stresu w Pracy (PSwP). Czasopismo Psychologiczne – Psychological Journal, 22(1), 131–139. DOI: 10.14691/CPPJ.Haslok22.1.131.
Chykhantsova, O. (March 22–24, 2020). The personal quality of life and life satisfaction. The 3rd International scientific and practical conference – Eurasian scientific congress, Barcelona, Spain. Pobrane z: http://lib.iitta.gov.ua/719805/2/?????????%2C%20??????.pdf .
Cohen, S., Janicki-Deverts, D. (2012). Who’s stressed? Distributions of psychological stress in the United States in probability samples from 1983, 2006, and 2009. Journal of Applied Social Psychology, 42(6), 1320–1334. DOI: 10.1111/j.1559-1816.2012.00900.x.
Cohen, S., Williamson, G. (1988). Perceived stress in a probability sample of the United States. W: S. Spaceman, S. Oskamp (Eds.), The Social Psychology of Health: Claremont Symposium on Applied Social Psyhology (s. 31–67). Newbury Park, CA: SAGE Publications.
Davydenko, V. A., Kaźmierczyk, J., Romashkina, G. F., Andrianova, E. V. (2018). A Comparative Analysis of the Levels of Collective Trust among the Banking Staff in Poland and Russia. Comparative Sociology, 17(3–4), 299–317. DOI: 10.1163/15691330-12341462.
Davydenko, V. A., Kaźmierczyk, J., Romashkina, G. F., Żelichowska, E. (2017). Diversity of employee incentives from the perspective of banks employees in Poland – empirical approach. Entrepreneurship and Sustainability Issues, 5(1), 116–126. DOI: 10.9770/jesi.2017.5.1(9).
Dugiel, G., Tustanowska, B., Kęcka, K., Jasińska, M. (2012). Przegląd teorii stresu. Acta Scietifica Academiae Ostrovinsis: Sectio B, 1, 47–70. Pobrane z: http://zn.wsbip.edu.pl/wydania/zeszyt1/sekcjaB/3.pdf .
Garg, P., Yajurvedi, N. (2017). Assessing the Impact of Stress on the Work-Life of Bank Employees – A Case Study of Meerut Region. Siddhanti, 17(1), 1–8. DOI: 10.5958/2231-0657.2017.00001.5.
Gilal, R. G., Gul, R., Gul, G. F. (2014). Determinants of Role Stress in Commercial Banks: Evidence from Pakistan. International Journal of Marketing Principles and Practices, 5(1), 56–63.
IBM Knowledge Center. (b.d.). Tworzenie drzew decyzyjnych. Pobrane z: https://www.ibm.com/support/knowledgecenter/pl/SSLVMB_sub/statistics_mainhelp_ddita/spss/tree/idh_idd_treegui_main.html (dostęp: 12.02.2020).
Kapelyushnikov, R. I. (2001). Rossiyskiy rynok truda: adaptatsiya bez restrukturizatsii. Moskwa: State University Higher School of Economics. Pobrane z: https://cyberleninka.ru/article/n/rossiyskiy-rynok-truda-adaptatsiya-bez-restrukturizatsii-1/viewer .
Karasek, R. A. (1979). Job Demands, Job Decision Latitude, and Mental Strain: Implications for Job Redesign. Administrative Science Quarterly, 24(2), 285–308. DOI: 10.2307/2392498.
Kaźmierczyk, J. (2011). Technologiczne i społeczno-ekonomiczne determinanty zatrudnienia w sektorze bankowym w Polsce. Warszawa: CeDeWu.
Kaźmierczyk, J. (2014). Centralizacja działalności jako czynnik zmniejszający jej regionalny charakter (przykład banków w Polsce). Zeszyty Naukowe Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego w Zielonej Górze, 1, 119–132. DOI: 10.26366/PTE.ZG.2014.8.
Kaźmierczyk, J. (2019). Workforce segmentation model: banks’ example. Entrepreneurship and Sustainability Issues, 6(4), 1938–1954. DOI: 10.9770/jesi.2019.6.4(28).
Kaźmierczyk, J., Aptacy, M. (2016). The management by objectives in banks: the Polish case. Entrepreneurship and Sustainability Issues, 4(2), 146–158. DOI: 10.9770/jesi.2016.4.2(3).
Kaźmierczyk, J., Chinalska, A. (2018). Flexible forms of employment, an opportunity or a curse for the modern economy? Case study: banks in Poland. Entrepreneurship and Sustainability Issues, 6(2), 782–798. DOI: 10.9770/jesi.2018.6.2(21).
Kaźmierczyk, J., Tarasova, A., Andrianova, E. (2020). Outplacement – An employment safety tool but not for everyone. The relationship between job insecurity, new job opportunities and outplacement implementation. Cogent Business & Management, 7(1), 1–15. DOI: 10.1080 /23311975.2020.1723210.
Kaźmierczyk, J., Tarasova, A., Andrianova, E., Baszyński, A. (2019). Factors Affecting the Use of Outplacement in the Banking Sectors of Poland and Russia. Management, 23(2), 263–280. DOI: 10.2478/manment-2019-0030.
Kaźmierczyk, J., Żelichowska, E. (2017). Satisfaction of Polish Bank Employees with Incentive Systems: An Empirical Approach. Baltic Region, 9(3), 58–86. DOI: 10.5922/2079-8555-2017-3-5.
Kisiel, M. (2018). W kleszczach planów sprzedaży – Bankowcy o swojej pracy. Pobrane z: https://www.bankier.pl/wiadomosc/W-kleszczach-planow-sprzedazy-bankowcy-o-swojej-pracy-Raport-Bankier-pl-7582130.html .
Kotliński, G. (2011). Sektor banków spółdzielczych a strategia rozwoju obrotu bezgotówkowego w Polsce na lata 2010–2013. Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy, (4), 75–95. Pobrane z: http://kpsw.edu.pl/pobierz/wydawnictwo/re4/75_kotlinski.pdf .
Kotliński, G. (2018). Konsekwencje i determinanty wpływu innowacji informacyjnych na rynek pracy w obszarze pośrednictwa finansowego i w bankowości. Zeszyty Naukowe Polskiego Towarzystwa Naukowego w Zielonej Górze, (8), 83–97. DOI: 10.26366/PTE.ZG.2018.125.
KNF. (2020). Dane miesięczne sektora bankowego – luty 2020. Pobrane z: https://www.knf.gov.pl/?articleId=56224&p_id=18 (dostęp: 21.10.2020).
Le Blanc, P., De Jonge, J., Schaufeli, W. (2003). Stres zawodowy a zdrowie pracowników. W: N. Chmiel (red.), Psychologia pracy i organizacji (s. 169–202). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Malik, N. (2011). A study on occupational stress experienced by private and public banks employees in Quetta City. African Journal of Business Management, 5(8), 3063–3070. DOI: 10.5897/AJBM10.199.
Matvejchuk, V., Voronov, V. V., Samul, J. (2019). Determinants of Job Satisfaction of Workers from Generations X and Y: Regional Research. Economic and Social Changes: Facts, Trends, Forecast 12(2), 225–237. DOI: 10.15838/esc.2019.2.62.14.
Miroshnichenko, O. S., Tarasova, A. N. (2018). Istochniki kapitalizacii regional’nyh bankov. Ekonomika regiona, 14(1), 303–314. DOI: 10.17059/2018–1–24.
Mokshagundam, S. S., Janardhanam, K. (2016). Occupational Stress as Experienced by Private and Public Sector Bank Employees. International Journal of Engineering and Management Research, 6(3), 69–75. Pobrane z: https://www.academia.edu/41448809/Occupational_Stress_as_Experienced_by_Private_and_Public_Sector_Bank_Employees .
Niezależny Związek Zawodowy Pracowników Bankowości i Usług. (2012). Podsumowanie ankiety badającej poziom stresu w pracy wśród pracowników oddziałów Banku BPH S.A. Pobrane z: https://dialog2005.org/podsumowanie-ankiety-badajacej-poziom-stresu-w-pracy-wsrod-pracownikow-oddzialow-banku-bph-s-a/ .
Pająk, K., Kamińska, B., Kvilinskyi, O. (2016). Modern trends of financial sector development under the virtual regionalization conditions. Financial and Credit Activity: Problems of Theory and Practice, 2(21), 204–217. DOI: 10.18371/fcaptp.v2i21.91052.
Pevnaya, M. V., Shuklina, E. A. (2018). Institucionalnye lovushki nelinejnogo razvitija vysshego obrazovanija v Rossii. Integration of Education, 22(1), 77–90. Pobrane z: 10.15507/1991 -9468.090.022.201801.077-090.
Piasecki, P. (2018). Segmentacja zatrudnienia w bankach spółdzielczych w Polsce. Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.
Roguszczak, M. (2011). Społeczne koszty zarządzania czasem na przykładzie strategii transportowych miast. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistyczego w Siedlcach, (89), 123–136. Pobrane z: http://www.tstefaniuk.uph.edu.pl/zeszyty/archiwalne/89-2011_7.pdf .
Romashkina, G., Romashkina, E. (2020). The effect of the banking systems of the Arctic Council countries on their economic development. International Journal of System Assurance Engineering and Management, 11(1), 76–83. DOI: 10.1007/s13198-019-00831-8.
Rotacja pracowników kłopotem banków. Pobrane z: https://prnews.pl/rotacja-pracownikow-klopotem-bankow-86406 .
Sajid, A. K., Siddiqui, S. (2017). Organizational commitment as predictors of job satisfaction among executive of bank employees. Indian Journal of Health & Wellbeing, 8(8), 932–935.
Saunders, M., Lewis, P., Thornhill, A. (2007). Research Methods for Business Student. Harlow: Pearson Education Limited. Pobrane z: https://epdf.pub/research-methods-for-business-students-4th-edition.html .
Smith, L. (2018). All the Ways Living in a City Messes With Your Mental Health. Pobrane z: https://www.vice.com/en_us/article/qvnngm/all-the-ways-living-in-a-city-messes-with-your-mental-health .
Soniewicki, M., Paliszkiewicz, J. (2019). The Importance of Knowledge Management Processes for the Creation of Competitive Advantage by Companies of Varying Size. Entrepreneurial Business and Economics Review, 7(3), 43–63. DOI: 10.15678/EBER.2019.070303.
Szambelańczyk, J. (2009). Kapitał społeczny jako determinanta stabilności systemu bankowego. Ekonomiczne Problemy Usług, (38), 237–246. Pobrane z: http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Ekonomiczne_Problemy_Uslug/Ekonomiczne_Problemy_Uslug-r2009-t-n38/Ekonomiczne_Problemy_Uslug-r2009-t-n38-s237-246/Ekonomiczne_Problemy_Uslug-r2009-t-n38-s237-246.pdf .
Szopa, J., Harciarek, M. (2004). Stres i jego modelowanie. Częstochowa: Wydawnictwo Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej.
Szuman, A. (2008). Wyznaczanie niezbędnej liczebności próby. W: M. Chromińska, I. Roeske- -Słomka, A. Szuman (red.), Wnioskowanie statystyczne (s. 57–59). Poznań: Akademia Ekonomiczna w Poznaniu.
Szymańska, M., Wolski, K. (2018). Branże narażone na wysoką fluktuację kadr. Pobrane z: https://wskaznikihr.pl/biblioteka/branze_narazone_na_wysoka_fluktuacje_kadr_cf2d041 (dostęp: 21.10.2020).
Voronova, N. S., Miroshnichenko, O. S., Tarasova, A. N. (2016). Determinants of the Russian Banking Sector Development as the Drivers of Economic Growth. Economic and Social Changes: Facts, Trends, Forecast, 4(46), 165–183. DOI: 10.15838/esc.2016.4.46.9.
Wieczorek-Szymańska, A. (2013). Proces kształtowania kompetencji pracowniczych w sektorze bankowym. Szczecin: Economicus.
Wyrwa, J. (2015). Restrukturyzacja organizacyjna jako sposób przeciwdziałania kryzysowi w przedsiębiorstwie. Zeszyty Naukowe Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego w Zielonej Górze, (2), 127–143. DOI: 10.26366/PTE.ZG.2015.21.
